---

زمینه و هدف: دیابت علاوه بر هزینه های طاقت فرسای اجتماعی اقتصادی در جامعه، از علل عمده ناتوانی و مرگ و میردر جهان است و در حال حاضر بیش از 10% جمعیت سنین بالا در جهان به این بیماری مبتلا هستند. در دهه گذشته در ایران به رغم تحولات مثبت در بسیاری از زمینه های بهداشت و درمان به مقوله ثبت اطلاعات دیابت بر پایه استانداردهای بین المللی کمتر توجه شده است. بهبود کیفیت سیستم مراقبت، شناسایی گروههای در معرض خطر و تدوین برنامه های کنترل، پیشگیری و ارزیابی از دیابت زمانی میسر است که یک نظام ملی ثبت اطلاعات دیابت ایجاد و داده های آن تکمیل و جمع آوری بموقع شود لذا مطالعه حاضر با هدف ارایه یک الگوی نظام کارآمد ملی ثبت اطلاعات دیابت که بتواند نیازهای بهداشت و درمان را برآورده کند انجام گردید.

روش کار: این مطالعه از نوع مطالعه مقطعی- مقایسه ای است که در سال 1383 انجام گرفت. در این پژوهش اطلاعات با استفاده از منابع کتابخانه ای، شبکه های اطلاع رسانی و مشاوره با متخصصان داخل و خارج کشور جمع آوری و بر اساس محورهای اصلی و فرعی نظام ثبت اطلاعات دیابت در کشورهای انگلیس، اسکاتلند و آمریکا مورد بررسی قرار گرفت و با توجه به شرایط اقتصادی، فرهنگی و جغرافیایی محورهایی برای نظام ملی ثبت اطلاعات کشورمان پیشنهاد گردید. این محورها شامل اهداف، ساختار، عناصر اطلاعاتی، معیار ثبت، فرایند گردآوری داده ها، سیستمهای طبقه بندی و سیستم کنترل کیفیت داده هااست.

یافته ها: الگوی پیشنهادی برای نظام ملی ثبت اطلاعات دیابت کشور در جدول یک نشان داده شده است. در این جدول نظام پیشنهادی بر مبنای 7 محور اصلی ساختار، عناصر اطلاعاتی، اهداف، معیار ثبت، فرایند گردآوری داده ها، سیستمهای طبقه بندی و سیستم کنترل کیفیت داده ها طراحی شده است.

نتیجه گیری: با توجه به نتایج حاصل و توصیه موسسه های بین المللی دیابت، کاهش میزان کم ثبتی و افزایش کیفیت را می توان از جمله مزیتهای الگوی پیشنهادی در مقایسه با سیستم موجود کشور ذکر نمود

---

  زمینه و هدف: یکی از مولفه های مهم در برنامه ریزی های مربوط به سلامت هر جامعه، آمار و علل مرگ و میر در آن جامعه است. دانستن الگوی تغییرات مرگ و میر در هر کشوری می تواند از اهمیت بالایی برای برنامه ریزی های کشوری برخوردار باشد. در این مطالعه روند تغییرات الگوی مرگ و میر در ایران در طول 36 سال گذشته مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است.

  روش کار: در این مطالعه اطلاعات مربوط به 9740656 متوفی ثبت شده در سازمان ثبت احوال کشوری در فاصله سالهای 1350 تا1386 مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است. برای آنالیز روند تغییرات زمانی الگوی کلی مرگ و میر، از روش های گرافیکی و مقایسه تغییرات روند مرگ ومیر ثبتی طی سالهای مورد بررسی استفاده نمودیم. اطلاعات در نرم افزار آماری اکسل تجزیه و تحلیل شدند.

  یافته ها: 4/60% مرگ و میر های ثبتی در مناطق روستایی و بقیه در مناطق شهری رخ داده بود. همچنین 1/61% کل موارد مرگ در مردان اتفاق افتاده بود. شاخص مرگ و میر خام بر اساس آمارهای موجود از 13 نفر به ازای هر 1000 تولد زنده در سال های 55-1350 به رقم 5 نفر در سالهای 90-1385 کاهش داشته است. همچنین شاخص امید به زندگی طی سال های مورد بررسی روند صعودی داشته و از رقم 2/55 طی سال های 55-1350 به رقم 71 طی سالهای 90-1385 رسیده است.

  نتیجه گیری: نتایج نشان دادند که الگوی مرگ و میر طی سالهای مورد بررسی به طور کلی تغییر یافته و شاخص مرگ و میر خام با روند نزولی و امید به زندگی با روند صعودی بیانگر توسعه شاخصهای سلامت و ارتقاء سطح بهداشت در کشور ایران می باشد.

---

زمینه و هدف: بیماریهای قلبی- ‌عروقی اولین علت مرگ‌ومیر و ناتوانی در جهان است. آگاهی از وضعیت سلامت و الگوی فضایی و زمانی شیوع بیماری نقش اساسی در برنامه‌ریزی سلامت دارد. لذا این پژوهش با هدف بررسی روند فضایی و زمانی بیماری عروق ‌کرونر در استان اردبیل انجام گرفت.
روش‌کار: این پژوهش مطالعه‌ای توصیفی– تحلیلی و مقطعی است. جمعیت مورد بررسی تمامی بیماران بستری به‌علت بیماری عروق‌کرونر در بیمارستان‌های وابسته به دانشگاه علوم‌ پزشکی ‌اردبیل در یک بازه زمانی 5 ساله (1394-1390) به‌روش سرشماری انتخاب شدند. داده‌ها  از نظر محل سکونت و زمان بستری طبقه‌بندی شده و نرخ بستری براساس جمعیت بدست آمده همان سال محاسبه گردید. میزان‌های حاصله توسط  SPSS-23 با استفاده از آزمون‌های توصیفی و تحلیل واریانس با اندازه­گیری­های مکرر مورد تجزیه‌ و تحلیل قرار گرفت و سپس نقشه‌های توزیع فضایی به تفکیک سال با استفاده از نرم‌افزار ArcGIS 10.2 ترسیم شد.
یافته‌ها: در تجزیه‌وتحلیل دموگرافیک از 60156 بیمار بستری به‌‌علت بیماری عروق‌ کرونر در بازه زمانی مورد مطالعه، 58 درصد را مردان و 42 درصد را زنان تشکیل میدادند. بیشترین محدوده سنی بیماران بستری 60-69 سال (25/3%) بود. در بررسی مدت و دفعات بستری بیماران مبتلا به بیماری عروق‌کرونر 92/4 درصد بیماران کمتر از 7 روز و 53/9 درصد بیماران یک بار بستری شده بودند. در بررسی روند زمانی بیماری، بیشترین نرخ بستری با روند صعودی در خلخال و با روند کاهشی در اردبیل و کمترین نرخ بستری علیرغم روند افزایشی در شهرستان کوثر مشاهده شد. در طول بازه زمانی بیشترین کاهش نرخ به‌ ترتیب در شهرستان بیله‌سوار، مشکین‌شهر، نمین و نیر و بیشترین افزایش در گرمی، پارس‌آباد و کوثر دیده شد.
نتیجه‌گیری: با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی توزیع فضایی و مناطق در معرض خطر و روند فضایی و زمانی بیماری عروق کرونر قلب در بازه زمانی 94-1390 در استان اردبیل مدلسازی شد. نتایج نشان داد که میزان بستری در برخی از شهرستان‌های استان علیرغم نوسان در سال‌های متوالی بالا بوده و روند افزایشی داشت. همچنین مناطق شمالی و جنوبی استان در معرض خطر بیشتری از لحاظ ابتلا بودند. با شناسایی مناطق در معرض خطر و روند افزایشی  میزان بستری می‌توان از عوامل خطر بیماری‌های قلبی‌ و عروقی در دوران کودکی و نوجوانی و در زمان درمان بیماران از مرگ‌ و میر ناشی از این بیماری‌ها پیشگیری نمود.

---

زمینه و هدف: با توجه به اهمیت سمیت کبدی ناشی از دارو و سموم به­عنوان یکی از عوامل آسیب­رسان به بدن، این مطالعه با هدف ارزیابی اثرات ترکیب حاصل از عصاره­های دارچین و زنجبیل بر پارامترهای بیوشیمیایی سرم در موش­های صحرایی آسیب­دیده توسط تتراکلریدکربن (CCl₄) انجام گرفت.
روش کار: در این مطالعه تجربی، 42 سر موش صحرایی نر نژاد ویستار به 7 گروه 6 تایی تقسیم شدند. سه گروه کنترل شامل کنترل نرمال، کنترل ترکیب عصاره‌ها و کنترل آسیب، که روزانه به مدت 14 روز به­ترتیب آب مقطر، ترکیبی از عصاره­های دارچین- زنجبیل و آب مقطر دریافت کردند. 4 گروه بعدی، گروه‌های پیش‌درمانی بودند که به ترتیب عصاره دارچین، عصاره زنجبیل، ترکیب عصاره‌ها و سیلی‌مارین به صورت روزانه و تک دوز دریافت نمودند. در روز 14 به گروه‫های کنترل آسیب و پیش­درمانی مقدار 1 ml/kg تتراکلریدکربن حل شده در روغن زیتون (1:1 v/v) به صورت داخل صفاقی تزریق شد. به گروه‌های 1 و 2 فقط روغن زیتون تزریق گردید. 52 ساعت بعد از تزریق CCl₄ خون‌گیری انجام گرفت و سرم آنها جداسازی شد.
یافته‌ها: تزریق CCl₄ سبب افزایش معنی­دار در میزان فعالیت آنزیم‌های ALT و AST، سطوح کلسترول، تری‌گلیسرید و LDL، و همچنین کاهش سطوح آلبومین و HDL سرم رت‌های آسیب­دیده نسبت به گروه کنترل نرمال شد (0/001>p). پیش‌درمان با عصاره دارچین و زنجبیل بصورت جداگانه و توام سبب بهبود معنی­دار این مقادیر در مقایسه با گروه آسیب گردید (0/001>p).
نتیجه‌گیری: مصرف همزمان دارچین و زنجبیل اثرات محافظت­کنندگی بهتری در مقابل آسیب­های ناشی از تتراکلریدکربن نشان داد.